Sunday, 5 May 2013

Etale


Erai akirot 'etale' na elala noi eitoswamae. Itoswamao akirot etale arai ekot itunganan aikengakin yenice eipone loiswamatatar iboro kotoman ateker. Kwangin ipupun ebakai: 'mam etalakeso aikoc akojo', arai ebe 'etale kosi mam ingaingaenenoo imukerun'.

Ejai bobo eipone ece loitoswamaere akirot etale: idumuni inerasi itunga ebe 'etale k'Iteso, etale k'Icolin….' Kane kimisiikini ebe erai akirot etale na da itoswamao arai elosikinit itunganan einer eipone loiswamatatar iboro kateker mutan. Kotoma aurianuut, itoswamao etale aibois naka aitoswam akirot 'einono'.

Idumun bobo itoswamao akirot etale kanuka aitoduna asuban nuka einono; ngun asuban nu da ijaunere ateran nepepe ka imukeru toman ateker ka okilenike. Iirari akiro kwape: 'kilosi aipo etale, kilosi aipudun ikoku etale, kilosi abwatar aberu etale….'

Ee bo erai akirot na itoswamao kanuka asuban kanu da itolomunere itunga ice ateker. Na eupanara ka etale kwape asuban, nes eitoswamae kanuka aitodolikinio apolou ebe erai ekisil ka ateker mutan, eipone lo etupit ateker mutan ameun kolo sek.

Kotoma osula lo, erai akirot etale na itoswamao kanuka aitodolokinio apolou naka 'asuban nu itolomunere aberu toman ateker kokilenike nepepe ka imukeru toman ateker ka papake.

Kejaa ngun da, kimina katirosi akirot etale, kwape ikisila, arai einono loka ateker.

Kwape asuban nukitolomunes aberu nepepe ka imukeru toman ateker, erai etale asuban nu iswamao adaun apak na elal. Katemasi egeunos asuban nu apaarit ngipengin na edolunio aberu toman ore kokilenike kwape ateran kiton nes abwatario etale orekec ekaulo loka adumun ikoku.

Konye nape eringa kegeuna aipetipet akiro nu ibus aijen ebe, eipone loitoloseere asuban nu mam eputonor kotoma atekerin kere. Nginiteker egitakina iboro arai ikisila nuitutubit. Kotoma osula lo, kitatami ngun akiro nu iswamasi k'otalia ka nuipu. Mam kilosi ainaminam atiakatiakaeta arai egelegelaata nu kotoma osula ka lo.


Kwape eraar aberu nateran, arai ngin na emanyunio naka ateker ace, ngin ateker na da ejaas ka einono nepepe ka ikisilake bon; itojokiaarit einono loka Iteso aitolot asuban nu da ijulakinere kosodete da aitolomun aberu toman ateker ka okilenike. Enyaritai asuban nu aijul etale arai aitolomun aberu toman ateker.

Kapaarit kana itutubitai kanuka aitolomun ateran ateker ka okilenike, etukokinos amakio nuk’ateker ore ka toto k'okilenike ka ateran arai oreke kana ibwanit ateran.

Nape tupuruc, ido kokek kanak'ebwanan ateran, ewenio aberu emuria angabet kosodete ainaminamanakin ikisila nuka ateker, arai aisisianakin nes etale aria eipone loitutubit ateker na iboro aitolosio. Ejaas ikisila kwape nat mam ainok eisimidi.

Eebo, ipu noi ikisila ido nginiteker ejaas kanuke. Erai apaaran na nes egeunere aicor aberu kotoma okisila nuka ateker, ido kiyatas da koingarene. Arai mam ateran emisiikinit epedori aingitun amodioberu na ejeni.

Asuban nu nuk'aitolomun aberu toman ateker epedorio aiswamakin angor nuipu apaarit adiope, ido kore ediope. Ibore yen epol nes kes araut angor nu pac amanyio.

Engetakinos asuban nu, ekaulo karamakin eicolong loka ateker kowoete …'eicolongo bebel, emuria kolia….' Dodo angor nu etolomun toman ateker aisal enapitos emuria kosodete kangabes kiton ebong ne elacariata akulepek kosodete acakakin kuju togo. Nginiberu ecakakin emuriake kuju togo ka totoke kokilenike arai kuju kaberu kana eseunitai aibwan nes.


Kepotuu aberu na pac amanyunio, nape eringa akoik kepoloor, ejaikinos asuban nu elacere nes. Etukokokinos bobo angor nuk'ateker kosodete alacar kakuan ka aberu iboro ngun kolo aponiatar nesi kobukec. Iboro kwape nat atipe, akeeken, kede kikee da arai enapit nesi kes. Ekaulo loka ailac ebarenoorio nes itima kiledakinete akinyet naka akituk akuana.

Kwana apaarasia nu etapit amakio nuk'etale aitim ngun angor nu da kanuka aswamusinei kec mam ipudas aberene itimakec. Abois naka akolocoor akou kere engerunio itima idis kanuka asuban.

Nuepol aijen kes nuta ebe, erai bobo aparan na nes iyatakinere aicor nes aswam iboro ice kiton ne idounio. Imikio nes alosite obukec,awokokin itunganan yeni katekerike akipi, aikoc akoit, adoore odula nepepe ka ainyama amoeteka.

Erai bobo apaaran na elacere aberu, nes ijukarere akiro obukec kateran kanuka aicwe aparis nginikolo amearere ibarene nuke emanyit. Esubit kane bala ideleleete akiro ebe erai na asuban da na itodolikenere aitutuket naka emanyit. Katemasi kanuka alosit akonye kojokan itelekaarit kouriei aberu.

Ibus aijen ebe, erai ailac aberu asuban nu da itodunete ebe mam bobo nes eringa erai naka ateker kana kolo aurunere nes. Elakilakaa nesi ngun kwape iteere koipone kalo elacareere nes iboro nu kolo aponiatar. Ido bobo epedori (ecamakinitai) ajaikin asuban nuk'etale kalok'ateker ka papake.


Kidou aberu mam ecamakinitai nes aitolomun imukeru kinga kiton kito ne edengoror aililiget (apusit) alemar. Arai da kidoikinitai ikoku yen adekis, nape itodolunerere ore mam bobo cut aitolomun kinga kiton aparan na ipudunere k'omaikinete da ekiror.

Nape eringa ikoku kipudunio, ejaas ikisila nu itutubitai aitodolikinite. Ikisila nu mam eputonor kotoma atekerin kere. Atekerin ace, itojokiaaritos mam yen emasit ajon alomun togo ngol.
Ijukario itunga obukec ka toto ka imukeru kanuka ayangaun iboro nu itutubit ateker aipudunio ikoku. Ngul lu iyakiaritai awomare iboro nuu, elosete kotingitos ebela loka ateker lo da itanapikitai emuria. Eyaunete kesi kobukec kaberu iboro nuitutubitai, ido egitigita iboro kotoman atekerin. Konye kejaa nuka agelegela naka iboro mam nu etwakianarete: eritei, adere nakadwaran, eipiret, ajanit, atido, abalang, imare, alos, emaido, ikanyum kede k'akokor.

Aso dodo aparan na edoyoo aililiget k'ikoku, nape kedaun amaikin ekiror etukokinos angor aipo etale. Ipounete inyamatakec kalaro. Ekaulo loka ainyam, eramakinete eicolong loka ateker. Kwangin kowoete emuria kolia, kibwongasi 'Akapet modok, emuria kolia'; ido kotakarete angor aisom asomanakin ateran ka imukeru. Akiro nu ebongobongoo kokosio kes nuta: Emuria kolia, loka mutan….kolia; Eicolong bebel, loka mutan …bebel.

Erai ekosio ngol loetapit atekerin kere aitoswam. Iyatakinit yen ingarenikinit aimarimar ikiroria ka itunga kaluk'atekerkec. Ikarieete ido kibwongasi… "Emuria Kolia, Akapet Modok".

Etapit kwana itunga airat eipone lo esomiata amakio etale ka cut eipone lo ekumonokinere kilwatanakinete da ateran (toto kimukeru). Idumuni amakio ace elosete cut aidokonokin idapaicakec nupe esisi akou k'ateran. Angor ace iswamaete nukepali kwape nat ailwatanakin kabiinikin (auwonokin) naceberu.

Atamakis atekerin nuipu aitidisiaar akiro nuk'ileic nuu, ido kitegeleete da angor nu eringa ipopotos iboro kwa kangun.

Konye kolo sek arai asuban nu, nepepe k'eipone da no akumonokinere aberu esomio, nu etojokiaritai kanuka aicor aberu kotoma adumunite etau lo etiting. Araut aberu kore kon ka alopet mam erai na itutubit ikisila nukitunga kalu egelegela orekon kalu epote ore. Arai na aicoretait ebe ngul itunga lu elosete aipejonokin nes mam eputonor. Ice kakesi emimir elosi, ice esisi adinga ido ice inyakinyakitos. Erai asuban nu aicoret ebe, akot nes aberu kokapakina naarai elosi adumun ipejok luegelegela, mere luekot nesi bon. Ejai nes aisisiaun atiting kosodi aisa itunga komam aise ikur kobale.


Apotu nat katiroritos ebe, ameun aparan na elacere aberu itutubit ekisil loka ateker mam nes aipejokin arai alosite obukec kiton nes aidoun. Eebo, kedau aidoun ejai aitemun apaaran na do iswamaunototor nu. Kony eringa nes kecamakina alosite obukec kwape apejonon aangar ikoku, ejai ber aiswamaun asuban nuka abwatar etale.

Mam apak na itutubitai na edaun aketemonon dodo konye ebwatario etale. Kere elomunete kojautene loka ikauriak k'aberu kana. Nape itemokiniat kesi iboro nu itutubitai kanuka asuban kanu (ibarasit, imare, emaido, ikanyum, isuk, alos, atido, eritei, eipirete kede k’aingol) kwangin kiswamaete asuban nu. Ibarasit yeni elemunio elomuni kotoma omukeru. Arai erai ikoku itelepat, elemunio ibarasit yenikilokit, arai erai ipese ilemuni ibarasit yeniberu.

Aso kanen do angor nuka ateker, ka ikiliok idis kotingitos eicolong kede k'ebela loka ateker anyoikin aibe obukec kaberu. Sek ber nape eringa kenyounio ebarenorio aberu nepepe ka ikoku ka yen ipoyo etaleke, itima kosodete aibwaikin itima nu toman adere nakadwaran. Inyalakinio itima kede kakipi kanuka abwasia itunga korot.   Erot kere ebwasete aberu akipi kobalas ebe:  "Kolilim kolilim …"

Mere bo aberu bon ebwasio akipi, ngul da itunga lu iriamatotor kesi.

Kedolot orekec ka aberu, iboikinos orute kiton ne erikokinere ibarasit ngin yeni elosere aipoyo etale. Kedaut kes aisiamaar ibarasit elomarete kiton ore. Erasar aberu togo ka totoke aiboikin kiding togo (opir), ne da edumakin atap kede ka emagira arai kwape ejenere kaiboisio ace edek. Arai erai etale lo emasere ajon, edumun ngun da nupe cut idik tetere ber ibangi eporie. Ekaulo kocopet konyet ajon. Nen do edelorot luebwatunete aberu ekosio, "Akolodong itemoni euriei", kibwongasi 'Eicolong bebel, emuria kolia, akapet modok'.

Erikunio ibarasit yeni esubere etale okek ka toto kaber. Isiboikinio aberu kede ka ikokuke akoik kibarasit . Iboyeete kesi kiyingiyingoosi koutas angor ace aijer (amojir) emorising kibarasit.

Kolo sek ejerio ibarasit kiton ne etwania dodo konyet etubio. Kwana nape egeuni ibarasit aibele akonye, kokoporete ikiliok aitub ka aijeng.

Ekot aijen ebe, erai etale asuban nu ingarenikinitos angor. Ngul ikiliok lu eupasi ka kes erai aswamukec, aijeng ibarasit nepepe k'eibwonga. Kosodi bobo arai ebongorete kikamusikite akwap, erai aswam ka ikiliok kalu aidar ayuara.


Ejuk amojong na ingarenikinit asuban nu aberu nepepe ka ikokuke. Iledakini nes (aberu) ikujit oreete, opura, okeperin k'atorob. Ikoku da ejukio kwape kwangin. Nape ejuk aberu ilama kwanata: Kolilim, kolilim …. Kisuburik bobo aigaikin ice…

Kedau aijuk kes, itanapikinio aberu nepepe ka ikokuke nginidiope kakes amoeten nakabebelei omorising.

Iyatakinio asuban kotoma oipone loka aipoore kalaro. Mam itunga ikulepek ere enyamete inyamat nu. Kotoma oinono lok’Iteso iyuunitai ebe arai kenyamata kesi epedorete adumun akuwei.

Mam erai ainyam bon, ebakasi ice ebe ainguun apur da apur einakin itunganan akuwei. Nu kere itorunitos okisil ebe mam itunga luk'ateker ace emorete etale ka luce.

Aso kanen kedaut ainyam inyamatakec etakarikinete bobo aisom. Esomete kesi kolukunitos aberu. Iboyei na kede k’imukeruke. Nat kedol alosit obukec, ibwokete iborokec kere, ajono da nepepe ka amurwos ka ibarasit kanuka aiyatakinia asuban kobukec.
Ekot aijen ebe iboro nu itwasamao kanuk’etale eraasi ngun nuitutubitai kotoma okisil loka ateker kangin. Katemasi ebe aria itutukit ateker ebe mam aimat ajon kotale; apolouke mam etirorio imodiobore yeni ikaminut ajon.

Kolo sek esibwokio aberu amot k'ajon kosodete awenikin amurwos kibarasit opura. Arai ngin aswamuke kiton ne edoliot orekec. Ebongete, ewoete kibwongasi ido kobwasete itunga akipi.

Idumuni kodolot epasit, kanu naarai alwana erot. Kangun ingadakinio iboro kere kiton aparan na etupakin ne da iyatakiniata kesi asuban kec. Arai kitutubot aiyatakin asuban apaaran na etupakini, itutubit ekisil aberu nepepe ka ikoku – lu da sek eledikitai akinyet naka akituk nepepe ka ikujit, ido kowenitete emuria angabes – apero kwangin komam ailong.

Asuban nu nuetupakinete eputonor kanu sek eswamasi ipudunio etale. Ipoete kesi kalaro, ido engetakinete kosomete eicolong bebel. Ejai ekosio lo da etapitor duc agolokinio asuban nu lo enyaritai 'Adidima' edupo luce’.

Erai alosikinete ka ekosio kalo aicor aberu ainyekin araut nakenyakan akiro.

Kedaun aipo etale, nape keloma akolong, elacari aberu emuria lo ewenikitai angabeteke kosodi acakakin kuju togo ka aberu kanak'ebwanan nes.

Erai etale asuban nuka aiyalama. Ngun nes itutubitor ekisil loka ateker ngul kere lu ejaikinos asuban nu, ka cut ngul lu anyamata arai amatata imatene nuk'etale aidar aipuc kede ka aiyalama. Arai kibuca idiope ka kesi, itegelio ibarasit kosodete bobo abongokin asuban tetere ejukio ikoku. Arai mam nu iswamatai emina ikoku aibangubangun arai akiminganar.


Kotoma otalesinei nu emasere ajon, ejaas asuban nu enyaritai aiju adakai kwape nu egolokinete asuban nuke etale. Ekaulo lok'aparasia auni ameun ne abwatarere aberu etale, ebongorete itunga idis obukec ka aberu aiju adakai. Eyaunio amoti nupe sek amasiata kesi ka adakai da nape enyeinete kanu kes aiju. Mam bo erai ebe ijuwete aparan kere. Ijejemikinete kesi aijuikin adakai ngin aijejemikin ekaulo kocopakinete ajono akulepek.

Ketubor esabiti ediope ameun abwatar etale, arai erai ne emasere ajono esabiti ediope ekaulo loka aiju adakai,ebongori aberu nepepe ka ikokuke kanuka asuban kanu enyaritai 'atikokin etale. Erai na bala apejoke, na da einaria nesi itungake ikoku aanyun. Aso nen esangakinete asuban nuke etale.


Eraasi asuban nuk’etale nuitegelikina noi. Duc duc kotoma oiswamae loka iboro kotoman atekerin k’Iteso, erai ikiliok kes ingarenikinitos asuban. Konye kotoma otale, erai angor kes ingarenikinitos asuban. Erai aswam ka ikiliok arai iitoritai kes da otale, aiboi arai aswam kwape iswamaata angor nu.
Ee bo, ejaa aswamusinei nu ekotere ikiliok, ka cut aswamusinei ngun nu esil angor aswam. Erai ikiliok nes etapit aitub nepepe k'aijeng ibarasit yenik'etale. Ido arai ejaasi ingarakinitos angor eibwonga. Konye luce kere iswamaete angor akulepek.

Mam epatana ajenun ibore kolo enyekinere angor asuban nu, konye esubit bala itorunito oipone lo kolo eswamatatar nu. Arai asuban nu nu atapit aswam komam ileic, ne da ekumoonorototor angor. Kosodi bobo arai asuban nu nu alosikinitere aicoria angor kotoma akiro ngun nuka aiyeyaa nu ikamunitos angor bon.

Idelelei aitegelikina k'etale apolou nepepe koipone kalo iswamaere. Mam asuban nuk’etale ebongobongoo. Nginiberu iswamakinio irwana atipet bon, ido kanuka ikoku kayen sodit kotoman ateker na. Arai moolo ketwana ekiliokit ke kosodi nes adumun ece, arai erai lok’ateker ka ekiliokit ke kaloatwana mam bobo ebongokinio etale. Ebongokinio arai kemanyari aberu na ateker ace.