Thursday, 17 October 2013

Amurwonot

Kotoma oitoswamae loka Iteso, erai akirot emurwon – amurwon arai erai aberu – na imoriarit aswamusinei nu ipu noi, ka cut aswamusinei nu etiroritos angaleu naka itunga. Idumuni yen ejeni ekia lokimukes adeka mutan nes da erai emurwon, ido ngol da lo esubanakin kanuka imusimun nes da erai emurwon.

Ipu noi aswamusinei nuka emurwon. Kane kilosi aitodun adis bon; emurwon ekemukian lo ejeni ikee, emurwon kwape ekengarenon kanuka asubanasinei nu egelegela ido koumokina.  Katemas kilosi atiror nu ikamunitos emurwon kwape ekesinerikinan kiding ikatwak nepepe ka ikajarak, ido kilosi ainakin nes aswam naka edwarit.

Kanuka aswamusinei kanu iswamaete kokiding otunga, eraas imurwok itunga lu einakinitai angosibib na epol noi. Eebo imina adumun ngul lu ericitos eikristayone lu mam nu elemarete nepe cep da ekotos apupun nuikamunitos emurwon. Konye mam nu elemarete angosibib na einakinitai kes. Ipu iboro nu itodunete nu. Idumun ebe nepe eanyuniata itunga ebe iyata adeka ka itunganan mutan, karaida kejai adekis, eminai aceunor emurwon aswam asubanake. Teni ba ejai eyala ebe: "Edeke loka Ikristayon itimono ido iyapana aitodun agogonguke, konye Edeke loka einono ekukuran ido kododore aitodun agogonguke kotoma aswamusinei ka emurwon".

Kotoma osula lo, kilosi ainapinap akiro nu ikamunito imurwok. Kilosi aitiak imurwok irwana bala auni: ngul lu ejenete ikee ludeyan, ngul lu edumunete aswamusinei kec ekaulo loka amurwonot abwangari kes, nepepe ka ngul lu egwelunete amurwonotokec agwelun.

Nape ering kegeuna aitatam nu ikamunitos emurwon arai imurwok, ibus aijen ebe erai aswam na kwape bala eipone lo edumununiata itunga lu ejautenekec. Mam kes elosete aswam nu komam elosio airop. Ne bon epalitotor kesi aswam kec – mam ingiset eropit – nes ne iswamaere asuban nu ikamunitos itunga kere: asuban kwape nat ailelekeja edou nepepe ka ailipun amio naka akwap.

1      Emurwon Lokadean Ikee

Mam erai ikiliok bon eraas imurwok lukadeak ikee. Erai na aswam na etingitos itunga kere angor kede ka ikiliok da. Kotoma Oteso erai imurwok lu ejenete ikee nuke einono kes ipu kotoman omurwok kere, ido erai itunga lu kes bala ecamunitai noi. Mam idinin luka eikristayone etapit asurwonokin kes. Arereng etamitos kwana ipiriotin ice aswam nepepe ka itunga lu kanuka aijen naka ikee lukimukes itunga.

Kanuka araun imuron yenikadean ikee, mam amodiojokusio nu ibus itunganan kodumunite sek. Erai ngin itunganan yen ejeni ikee nes ilopet eseun yen ekot nesi kanuka aitodanakin ikee nu. Egeun kwape nat bala itunganan yen ingaranakin amojong mutan aide ka aibok ikee. Kwangin moi kace kirumun akeju ka amojong kana.

Arai itodanakinio – kojai alosikinete aitutoorio – yenice ikee itutubitai nes aijen kes ikiroria nepepe kakwikec. Ido nape itodanakinio ikee, mam ikesisian icorakinitai aiyeanakin. Arai kiyeanakin imurwokinete ikee. Nu kere iswamas ka aisu (okutwi) ne da emoototor ikeekec. Mere ikee bon edodanakinio, itelonokinio da adekasinei nu imukeete kesi, ido eipone lojenunes da adekasinei nu egelegela.

Kanuka aitutorio mam itutubitai ikesisian aitac idimi arai ilopet ejenuni eipone lo eropia ikesisianakinan ke. Ebe arai kegir epedor ikesisianakinan airebor agogong naka ekia kalo edei itunganan yen.

Kipedori aitiak aswamusinei ka emurwon kaloka adean ikee irwan aarei: ejai ber nes ajenun adeka. Iareikin ejai nes aitutub eipone lokimukes adeka ngin – erai adeikin kes ekia. Mam erai ekia bon edeikin, emina da aitutub akiro ace nukiswama tetere epedor ekia aitangaleun yenikadekan.

Ice kotoma okee emasio, ice egeranakinio akuan, ido ice ilongarere itunganan. Katice pak nu kere itutubio kanuka adeka mutan, einakinio ekia lomatan, kogerete da ece. Dodo nape kejaikin yenikadekan ejok kilongarete. Ailongar kanuka amukian etapit kitutubitete apak nepepe kede ka aibois. Etapit nuu aiswamao nape sek ecila kide ne da ilongere ikadekan kilamatete kwape nat: "Aso ariebo na kopurio jo da kwape epurioot akopio kobeya nenice. Okwe kitim so da…"

Ne ilongarere yenikadekan korot arai kacicarin nuke erot erai alosikinete ebe tetere kebu ice aitor kosodi ailam nen enapar ariebo na.

Eropit lo ebeit emurwon kanuka aswamuke ejai irwana aarei. Nasodit nes na elemunia ibore (ikapun) kanuka emurwon alomaria okutui – enyaritai ebe nukipukes akopio. Etapit nu aimorikikin nepepe ka imiyot yen eropere ekia. Dodo konyete kengaleu ikadekan etubokinere ibore yen ebeit aitac.

2      Amurwonot Alopet

Kideau aanyun eipone lo isisiaunia emurwon lokadean ikee aswamuke, kotoma atutubet kana kilosi aimor nu ikamunitos lucemurwok lu da edumunete aswamuke koipone loka amurwonot abwangar kes. Kwape ipuatatar lu ejaas toman okodet lo, kilosi aitam nginidiope kakes kotoma aurianut. Kilosi atiror ber eipone lo eraunototor kesi imurwok, ido kwape eputor eipone lo iswamatotor nu, kilosi aitatam asuban nu kwape adiope. Erai do toman oiswamae nes kilosio atiakatiak ebe mutan erai emurwon loka aputo mutan.

2.1      Aipoun Emurwon (Amurwon)

Awanyunio naka ngin kayen ikamunit amurwonot arai awanyunio naka ngin kayen ebeit araun imurwon itodun koipone loka ariebo. Katemasi erai ariebo nesi aanyunet ebe enyararitai mutan aijaanakin kwape emurwon. Aso ariebo na egelakina nuke; erai na ebuni etamurwo etamurwo. Ido ne ebunio ebilibilei cut itunganan akuan ekaulo loka apak edit kojaikin bobo itunganan ejok bala mam imodiobore yen eswamaunia. Katice pak epedori ainakinit itunganan isawan ice esubit bala ibapit akwap. Dodo kedol apak obe naka ageun aswam, nes ekeriara amurwonot na (adeka) kiton oreke ka emurwon.

Itunga ice nape ebwangaria amurwonot ekeret adokar kuju aidi naka ekitoi kalo epol noi, arai baat kuju moru ece, lo da eiriri noi. Katemas iswamai iboro nu mam itunganan yen engalei epedori aswam. Kanu nes kadokun ka nen ejaun aiyekun aiyekun.

Ne ekeriara amurwonot itunganan toman oreke kayen erai emurwon, etapit ajenun koipone kalo edolunio itunganan yen. Duc nape edolunio erasar kiton abila na iswamaenena emurwon (amurwon) lo. Nen ejenikinia je ebe ekerunitor mutan amurwonot. Eraun bodo kwana aswam ke emurwon airam ka aiyek yen ekerunitor adek. Kejenun ebe erai amurwonot, ejaun aitemonokin iboro nu ipudunere itungana yen, ibarasit – emong arai akinei.

Arai mam itunga ka yenikadekan ejenete ne abu amurwonot kokeriaritor yi, elosi bodo emurwon aitejenikin kes ka alimokin da iboro nu ebeit aitemokin.

Asuban nu nu ipudunere yenikadekan, arai yen ekerunitor amurwonot, kipedori aituput kwape asuban nuka aiwadikaun alomar asioman. Ido ekaulo loka asuban kanu nes egeunor asioman alopet. Erai toman asuban nu nes da itejenikinere itunga kayen ebwangarit amurwonot ebe mam bobo kes aanyunun kiton ne edaunia yi asiomanike.

2.2    Aituutorio

Ekaulo loka ajenun ebe erai teni amurwonot nes ekerunitor mutan, ido ekaulo loka asuban kanu ipudunere nes – ngun da asuban nu imukeunere nes, arai itejenikinere ibore ekerunitor nes ebe acamu nesi aswam – ejai do aisisia alopet. Ejai nes aisisiaun ikee nepepe ka adekasinei nu imukeete, ejai nes aisisiaun angajep naka imusimun, ejai nes ajenun eipone lokingarenikines asuban ace.

Etiakitai aisisia kwanata: tupuruc sek edilete kiton oitela ne da itodianakinere nes ikee kolimonokinete da adekasinei nu imukeeta. Ebong nepepe ka akuare kere eramete kisisiaete da aiyek kede ka ikosisinei nu ewoete moi kace kedaun asioman. Ebongobongoo nu kiton ne emisiikinio ikesisian aswamuke. Nape engetakinete nuu ingarenikini ekesisianakinan ikesisian aidee ngun ikee nu elosi nesi aitoswam kanuka epeule. Arai ebeit aitoswam atenuswo, egwelunio nuu da. Kwangin kijukarete akiro aitejenikin ikulepek ikesisian aitac ber iboro nu koleje etuutorere mutan. Erai toman oboro nu etaceteksi nesi da elemunia ekesisianakinan ngin ibarasit yen kepucit kaloka aisiyalamikin ikesisian kanuka adaun asioman, arai kanuka alomun.

Erai aparan naka epucit na naka epucit kec bon nes ejukio ekesisianakinan (ikesisian) ikokuke kosodi da ailongar nes ka ekia loka amurwonot. Dodo konyet ebeikin imurwon yenikitet abwatario oreke.

3      Abwatario

Kedaun asioman, apolouke adol imurwon yenikitet da agitar ekaleke kageun da aswam. Nu kere iswamasi kwape itutubitere korekec ka imurwon kayen adau asioman. Naarai ne ageunia asioman ke, aponi kimiikai itungake aanyun nes, kanu nes kagitar nepepe ka abongori orekec ejai asuban nuka ebwatario ajaikin. Eringa kebwataria, edukete ber itunga kec abila koipone kalo itutubitor ikalomunan ebe iisit amurwonot ke.

Aso kedol aparan ebwatarere inyamakin ekesisianakinan imurwon yenikalomunan. Nape edolete orute lo da esipokitai (iraikitai) ibongun iarei (enyaritai ibongun nuu abila), idaraunete kiton ne ipukorere kakokor.

Aso nen do ipoere epucit, koramete kiyekete da. Abila ngin naka orute ikajakinio emendera lokerangi kalo itutubit amurwonot ke.Kwangin alomu amurwon (emurwon), nu etupakinete kwana erai aswam. Ido iboro kere iswamai kwape isisianuitor – erame nepepe ka ikosisinel. Aso arai moi kace isomai kodum ibore yeni etionikinit nes elosi aingitun ekesisianakinanike aingarakin.

4.      Emurwon Kotoma Opeluke

Apotu nat katiros nu ikamunitos aswam arai epelu loka imurwok: aimuke nepepe ka aingarenikin itunga kotoma asuban nu epurere lukatwak, nepepe ka edwarit. Kotoma atutubet na kilosi aitatam kotoma aurianut eipone lo iswamata imurwok asuban nu. Nepenee da nes kilosio aitodunia imurwok ice, naarai ice kakes mam itoswamaete atenuswo.


4.1    Ekadwaran

Kanuka edwarit, etapit imurwok lu egelegela aitoswam iboro nu egelegela kwape kolo etuutorere. Ice itoswamaete amuka kanuka asiomuna nu elosete atakanun, ice itoswamaete isigira (epiki) kanuka edwarit. kes kere ejaasi abilai kec nu iswamaat kes nuu. Toman abila ngin idumakini emukule lo da ecanakin nesi amukake arai isigira ke.
Ice kotoman omurwok kalu itojokiaritos itunga aideideanakin akirokec toman omukule lo, ice elosikinete aswam aswam mam ecamakinete yen ebunit edwarit alimor nuke. Erai nes elimun kosodi konyet aingit yen ebunit edwarit arai teni erai abeit.

Karai da kiswamai emurwon lokadwaran da kowaike bon, etapit kojai ijena nepenen kiding nes nepepe ka luce imurwok. Nes elosete itunga aingitun nukiswam, ido erai nes nes itejenikin kes arai ekoto arieb akayee(atenus) arai baat etida.

Erai aswam naka ekadwaran aitejenikin itunga akiro nu iswamasi arai nu elosete aiswamaun nepepe ka nu ebeit kes aswam kanuka aireborio nuu. Eebo etapit nes da adeanakin itunga ikee. Nu iswamasi kanu naarai etiono adumun ekadwaran lo mam erai lokemukian ka ikee kaludean.


4.2    Aiyek (airam atenuswo)

Aswamusinei nuka imurwok ace ikamunitos aisinerikin itunga nepepe ka apedorosio ace nuka itunga kangul kalukatwak – kwape imusimun. Imusimun nuu itodunos koipone loka ariebo. Aso arai abu ekadwaran kitutubite aramio arai baat kwape etapitor aswam eomitai emurwon aiyek yenikadekan, iswamao kwape kwangin. Mam erai emurwon elope elosi einer kotoma asuban kanu. Mam. Erai aswamuke aingarenikin itunga nee da nat konyet ebwangaria idiope kakesi.

Kanuka aitodolikin asuban nuu kotoma aiyek, isiboikinio yenikadekan nepepe ka itunga da ice. Kere iboyete korioritos akeje, mam akonyakinite ikela, ido kotingitos epanyi. Kwangin kouta atenus agat, kirumunite akaye akwap kere nepe akwes kalu isiboikinitai. Iyek amurwon kowoi da noi. Do do nat kedol apak enyounio idiope yen ebwangarit ekeri arai ibironokin. Atipet ngipengin kodunyooreete atenuswo kosali da akaye bon nepepe ka emudiri iyamiyamio.

Kwangin kolosi amurwon aingitun arai bo nu nyoika eponikitos itunga. Egeun aingaingaun kes (imusimun) aiyapun. Inera nesi akiro kwape nat nuta: "Okwe Ijako kiyapunos".

Kiton nat ne iyapunototor, kosodi yen ebwangarit ainapakin, nen do ingitunia amurwon abeit.

Apak naa, erai yen ebwangarit nes inera konye mere eporot ke kilopet epupo. Inera keporot ka itunganan kayen erai emusimuke nes isiriebi itunga. Emina einer ka eporoto ka angajepe da na epupete itunga, konye katice pak itoswamai angajep na erai imurwon bon epupi. Eraun bodo aswam ka imurwon aitetemonokin itunga akiro nu etwakete.

Erai ekaulo loka ajenun nu nes konyet enyoikiniot aswam kwape itutubitere. Arai erai emukama, ejai bobo alosit kiton ne kolo kidoikinio nes – ne da bobo ipopounere airam. Ekaulo loka asuban kanu kere, arai iburat aitoswam ikee itoswamao.
4.3    Emurwon Kwape Ekasupon

Ariebasinei ace mam erai nu itorunitos toman omusimun arai baat omukaman. Ace elibunitos kotoma alilio naka itunga, ngul lu da ekotos amudiaar aijar kayenice koipone loka alogan arai alemelem luce. Arai baat da aibok ilitia oreria. Kanuka aitemokin nuu, ekaulo loka aiyek arai baat edwarit, ejaasi imurwok lu da esupete ikee nuu. Ice eramete kiton nat itunganan abwangari kosodi aitodonun ne ejaasi ilitia nuu. Arai baat emurwon elopet, kotingite akwara ke nes, ebwangari kosodi asupunun kes.

Aso kedau aisup nepepe ka abokanar ikee nu, elosi ainyamar kes oswamai. Ido tetere mam bobo yenikasurup epedori abongun aira ice, ibwanakin nes ngun ikee nu etikere kes.

Ikasupok ice mam itoswamaete atenuswo. Erai oipone lo esiomunata isigirakec nes ejenunata ne ebokitai ikee arai ilitia nuu.

4.3.1 Etida

Erai etida abolia na egelakina nuke. Nenice idumuni itoswamao kanuka aisiyalaa itunga. Nenice itoswamao kanuka aimukia itunga.

Elomuni koipone kalo edwarakitere yenikaden. Arai ekot ariebo etida, igangio cabot etida alaro. Kwape nat atenuswo eramio kiton ne ebwangaria itunganan. Nen bo do isililingere etida ainyekin iteleleli bon. Elosi emurwon aingitun yeni ebwangarit nukiswama. Kwangin kitodolikinete arai erai imusimun ekotosi ibarasit aswam kwape kwangin.

Emina atakanun ebe nape erami emurwon etida kanuka aisiyalaa itunga kobwangari itunganan. Eraun bo do aswam ke aingarakin itunganan yen. Eraun bodo nu ebeit aswam ingisi arai itejenikin itunga ka yen kabwangaran aimukeun yii. Ee cabot ingisi kanu naarai mam imukei tai. Ejai eropit toma.

4.4    Amurwonot Nagweluna

Ejai bobo acemurwonot na mam ebwanganari itunga, na da egwelun ngin yen ekot. Erai na amurwonot na itoswamai apedorosio nu eitegelikina ido koumokina – kwape nat amayembene kede ka ekifaro. Mam ejena eipone lokolo alomuniata iboro nu toma oino lok’Iteso, konye kwana isiarakina aiboisio nupe ipu.

Kanuka adumunia apedorosio nu ejai aitac ikapun arai baat imodiobore kere yeni itutubi lokagwelaran kes.  Konye nape eringa keyangaunia ore ejai ainakin kes ainakinete kec. Ainakinete na duc etapit korai akuana naka itunganan kayen cut emina itungana ngin yen ekoto apedorosio nu. Erai aijar naka itunganan kangin nes eropere apedorosio nu arai nes ipukorere kes ore. Mam erai ebe elosio atubokin kes itunganan yen. Mam erai aseikin aseikin, apedorosio nuu akulepek elemaret. Duc duc elomun kwape atwanare na etualaror itungana atular komam amodioriebo da.

Aibois na ti arai nes iswamai amurwonot na, erai aswam ka itunganan kayen wgwelunit amurwonot na aiboi aiboi kiswamaete ikee ke. Etapit aitoswam kes kanuka aisup ikee nu iraitai ore, arai baat kanuka aitolosio einyangane.


Sunday, 15 September 2013

Ecenione

Ikengarenok Asuban k’Iteso

Nginisuban kere nu iswamaete itunga, icorakinitai kojai itunganan yen epolokininit arai ingarenikinit luce kotoma asuban nu. Erai aswam ka itunganan kayen nes aitebeyanakin luce ngun nu ebeit aswam, aitup nepepe kageyananakin luce asuban.

Arai kiirereo toman asuban nukidau aitetem kidumun ebe ejaas ikengarenok luka asuban irwan aarei: ejaas ngul lu enyamitos apolou kanu naarai eseunitai kes, eseunitos lucetunga kes kanuka apolou naka ikar arai kanu naarai kotoma auruunete emorokinitai kes aswam na. Kotoma orionget lo kidumun itunga kwape amakio nu ingarenikinitos etale nepepe ka iceneion .

Erionget lokiareit loka ikengarenikinitok asuban luka Iteso kes ngul lu enyamete apoloukec kotoma aisisiaun aswamukec. Kidumun kane itunga kwape imurwok. Ibus aijen kotoma ageunete ebe egelegela imurwok.

Kane kilosi aitetem adis nu ikamunitos icenion kwape ikengarenok k’asuban k’Itesolu. Ibus aijen ebe, karaida ketapit icenion lusapa aingarenenikin asuban mam lo arai epelu loasabakitai kes bon. Apedori apese da aingarenikin asuban nu.


Ecen


Ecen, kwape etapitor anyarit nes "ekia loka ateker" enyamit adoketait nape epol kotoma ateker. Eebo teni asubit nesi bala “Imerekek yeni kalemanaran aronusio nuk’ateker ka totoke. Nes kwape ekengarenon asuban mam ejai aisisiaun aswamuke.

Kotoma osulai lu atuboros kipou kawanytu aswamusinei nu inyekinitere ecen: Nes eiyakia lo esii alimor eyemut loka auruunio naka imwatok. Ido kotoma asuban imwatok erai bobo nes ekengarenon, nes egeikin totokodwe aigurwor atap, nes egeikin totokodwe nepepe ka papakodwe aisom, nes itokony kes inyamat.

Kotoman asuban nuka aitupucikin, erai ecen nes bobo ibwokit aronus nuka itunga, erai nes ejuki kotoma okika, nes erukitor kibiribirei ikadiakarak. Arai kejaikin asuban nuka ibarasit kayen mam ateker ebeit ainyam, erai aswam ka ecen aidar ilongwau enyamete tetere itodolikinete ekisil. Ido arai itupucikinoi nepepe kayen katwan erai ecen ebwoikinit yenikatwan.

Kedol apak naka emanyit, erai ecen nes emeari ibarene orekec ka ateran, kanuka nu einakin akokor.

Kotoma asuban ikatwak,erai bobo ecen nes enapit nuipu kotoma aingarenikinit itunga. Nes eweni kosodi aibwokor ates ka ekiseja toman amagor ne moi kace, ekaulo loka aparasia bala auni ewomia bobo kanuka aidaare. Nes egeikin itunga aswamusinei ka aparan kana ipudunere ikebworok, nes emudi ekuron.

Arai kejaun akutun ates, erai nes aswamuke ainapanakin akojo kayen katwan, aibwokor ne ebeit bobo aidaikin ido nes ngopengol nes idai akojo luu.
Ekaulo loka aitetem aswamusinei nu iswamai ecen, ingai baat bobo epegakini ebe arai ketemari ebe erai nes ekia loka ateker? Erai nes nes iswamai aswamusinei nu ekuriaka luce aswam ebe elemun ibore erono kotakanik. Iswamai ecen nu kere ketau kalokajokan, ka cut arai kirwania ebe mam nes etacio kanuka aswamusinei ke…kilema inyamata nepepe ka ikokorei nu ikamanakinio.

Kiirwania nu kere kipedori aingitakin bonik ebe, kanu bo kinyo eraar ecen nes iswamaun iboro kwa kanu.

Mam epatana abongokin aingiset na, idimito arai kibwap asuban luce nuke einono kwape nat kidaunia aanyun. Konye kejaa ngun da nu ibus ti alimite kes nuta ebe erai ecen itunganan yeni enyamit apolou na epol kotoma ateker naka Iteso.


Sunday, 11 August 2013

Asuban Ikatwak

Atwanare

Erai akurian atwanare ibore yeni isiarakina otungasinei kere luka akwap. Mam na erai akurian na elomunit kanu naarai isiarisiari atwanare ngun iboro nu itemokitos itunga aswam, konye kanu naarai erai apipil ke (apipil na eyangaun atwanare) na eumokina noi. Mere bon kama ejai yenikatwan, konye kama ejaasi ikajarak da. Atwanare, kede ka aipirisaar naka akuan erai aumokinet na epol noi na da einakinit itunga abuonokin ibore kolo ayangaun nes.

Einakitos nu kere itunga amamus ka aiyuunite ebe ibecokina kotwakete itunga, arai ebe erai atwanare aitutuket ameun apa kolo. Arai da kidelelei ebe ejai mutan atwanare mam epalio, ejai luce atamakinit aitijii atwanare, lemut kokuu. Nen ne itelekaaria atwanare, kosodi ayangaar itungana itodunete itunga anyunyurakec nepepe k'akurianukec kotoma aibworo, akio nepepe kotoma awoisio nukibworis. Ibworos konye kotamitos da aitodolikinite kojokan nukiswama tetere yenikatwan elelakini eipone lo atwarere nes kotoman akwap.

Kotoman otauon ka itunga luka Afrika, erai atwanare ibore yen mam epedori abunere kanuke bon. Iburat kojai ibore yen ayauni, ido mam ibore yeni eyangauni atwanare epol apedori adepar itunganan. Eebo erai duc lucetunga nes ijukakinete yenice atwanare; ngin atwanare na itoruni ariebo arai baat toman akangasia nu egelegela.

Kotoman oitaboke lok'amusugun (Songs of Lawino) ibecokinit Ejakait Okot p'Bitek ido kiturianite da kojan eipone lo iteoto itunga luka Afrika kotoma kwanata:

Nginitionus ejai alibunet: aikony nak’emun, akwara kayenika asurup, eipiei…

Aingiset naa ingitanakinos itunga bonik nes nata ebe: kanu bo kinyo eseunia atwanare mutan kosodi ainyekin lucetunga? Inyobo eseunia iminat k'itunga? Inyo bo eseunia ikabaran arai ikoku yen mam ber idiatunit idula?

Aso kwangin ne etakanunia atwanare aswamusinei kere ejalakinio adaun apak; mam itogoi epieyo, mam itunga epudorete aswamausinei kec, mam itunga epodonokinos nuka aila naka awate arai inapenekec. Erai na apak naka aiturur, apak naka aibworo.

Karaida kesesenete itunga atwanare kwape ibore yen epipil noi kanu naarai elemari yeniminat, ideleleete bobo aanyuneta ebe, katice pak arai atwanare ibore yen emielasi lucetunga kotakanik yenice. Aanyunet na epolok nuke nes ngin na kolo aminatotor atekerin ace abuonor aidaare (ainuk) itunganan komam etwanit.

Kotoma osula kalo kilosi aimor asuban ikatwak kwape iswamatatar kiding Oteso. Kilosi aibwape kes ameun ne etwania itungana aitodol ne esubare.


Kotoman okokoron nu etupakinete kilosi aimor adis nu ikamunitos asuban ikatwak ka cut eipone loitoloseere asuban nu. Kilosi aswam nuu kotoma atiakun ikwes idis nu kilosi aitatam kotoma auriaanut.


Egelegela iponesio nu ejenunor eyemut loka atwanare. Nape iridakinia itunganan ilulukinete itunga. Kwangin kosutunete luce ajenun nu iswamasi. Erai eipone lo ilulwoot itunga kanuka aibworo lo egelakina kanuka ariebo ace kwape nat ejie. Aso nen do esiarakinor eyemut ocaalo kere.

Etapit aitoswam atenus kanuka aisiarakina eyemut lo, ido eipone lo eramakinere atenus nak'atwanare egelakina. Kwangin kotoma atamite aisisia epone lo eruwori atenus na nes idumunia itunga ice enyaraete atenus na 'mukidi'.

Ejaasi iboro nu epedorete aisimik aitejenaario naka atwanare kotoma oipone loka elulu arai baat airam atenus. Nu etapit kes nu eraar ikatwan idiope kotoma omwatok.

Kanuka aitejenikin itunga nu elwaka nuka atwanare, ejai eiyakia aitodolikin eyemut lo kotoma acoa. Mam elosi arasakin aidwalun ebe atwana mutan, etapit asabun akiro kwape nat ebe: mutan bon edeka ido mam kijen arai eringa ejari. Kwangin konyoikini yen itejenikitai erot.


Erai aibworo eipone lo itoduniata itunga aitururukec kanuka atwaniaar iminatakec. Mam eipone lo itutubitai kanuka aibwor, idimarai nginitungan itoswamai eipone lo itodunit kojokan aitururuke. Ice elatanakinos kwap. Kere eracete akio. Ice ibwololoete, ice ewoete. Kere elomunete koipone kalo kolo ajaatatar nesi nepepe ka yenikatwan.

Karai da mam ekisil lo iwadikatai lo ikamunit eipone lokibworis, ejaas adis nu ibus acoikinite. Kwape eraar atwanare ibore yen ka aiturur, itojokiaaritos Iteso itunga luk'okek (ateker) kana etwanitor itunganan ajaikin asuban nu. Ngul da lumam ejaikinos, ido kojenete ejok ebe emamei ibore isimikit kes abunere eminai aiteikinite kwape ngul lu elelete ebe atwana mutan. Arai baat kwape ngul lukaarak yenice. Kwangin bobo isibwounere aswamusinei kere.

Arai mam idaayo yenikatwan apak ngipengin iyatakinet itunga aibworo. Ido da ekaulo loka aidaare eminas ice aiyatakin aibworokec adaun apak na eoja. Nu kere elomunete kotoma ajokusio nu kolo eswamat yenikatwan. Etapit ipajanake arai apuser ke adilonokin aibworo adaun ilapio nupe cut ipu ameun ne atwania je. Ngul da lu iitokinete abunere, arai ngul lukadolonokinok kes da eminasi aipopoun aibworo, karaida kerai aibworo na eyangaikini apak na esupaana.


Nape eyapuuni apak nakidais, nape eringa keyena ates, ejaasi asuban nuka ailongar yenikatwan. Ebukokinio akipi kosodete da amwatanar akonye, ikeperin nepepe ka akituk.

Erai bobo na apak na itupucikinere yenikatwana nepepe kangul lu abu nesi kilamite. Ilipio ngin yen ilamitai aliikin kosodi amidar akipi kakan kayenikatwan.


Idaete Iteso ikatwakakec toman alaro, dimito arai ejai eliibo lo idaenenoo kes. Mam ejena arai ejai esiep lo ebeit ates asesen, konye kotoma oiswamae, etakani bala itojokitai koseseni alaro. Aso arai papa kere, idaayo kitei alaruke, ido luce luko okale etupete kwape kwangin.
Kolo sek, kiton kwana da, edaayo ikatwan koperi esiepisiepi. Ekiliokit eperi kosiep lokoteten, aberu osiep lokokedyany.

Kanuka aiperikin ikatwan toman ates, itojokiarit einono loka Iteso korai angor nepepe ka ikiliok kes iswamaunete nu. Ebe arai kinyekinere ikiliok bon, lemun kokadak yenikatwan kosodi ainakin angor nuka ateker auri komam eculuculeete isapa ka ipesur.


Ketuboros aparasia auni (awongon kanuka aberu) ameun ne edaaere yenikatwan ejaunos nuka eipud. Kolo sek abeikinite asuban nu ne akokioto ajon nu da amunao aparan na edaaere yenikatwan.  Kwana kotoma aijulakineta nu da ayangaut idinin luka eikristayone, iswamao nu ekaulo loka aparasia auni.

Kwape sek abu atwanare na kitibwounitor aswamusinei nuka itunga, eraas asuban nuka eipud nu da egeuniata bobo itunga aswamusineikec. Ido itodun kore kalo ibworore kwanata: nape sek ecila kide, egeikin ecen itunga aipie ikais nepepe ka alaro da. Ngin agasia kere ecakario kosodete aicwe korute.

Erai bobo apaarit na nes idyaaratotor itunga ocor (atan) kanuka ailong. Ameun ne atwania yen ibworoi, kanuka aitodunitor aitururukec mam ibusakinit itunga, kaa cut itunga luko okale, ailong arai ailak itimakec. Erai aparan na nes iswamatotor nu kere. Idiyaete kesi atan kowoete ikosisinei nuka aibworo.

Nat katan, ebarenete akwesikec kobukonokinos da akipi. Kwangin nes etapitor anyarit asuban nu asuban nuka ailong. Elacanarete itunga amugogo arai anya nu anapitai kanuka aibworo idimi arai imugei bonik nu da enapete angor kakwes.

Arai erai papak'ere nes ipudoi, erai aparan na nes eseunere itunganan yen idaraaror apuser kiton ne moi kace eseunere ekerumunan (emusika). Lo lokedaran ere elemunio kokiding odwe ke arai baat oinacanake.

Engetakinos asuban nu kotoman aimor inyamat nepepe ka ajon. Mam itutubitai ebe eario ibarasit idimarai kito arai kolo kebarit yenikatwan.

Duc duc asuban nuka Iteso etapit ainumunum kotoma aboliasinei kwape nat akongo arai ajosi, konye kotoma asuban nuka eipud mam nuu iswamasi. Katice pak arai erai emojong etwanit aminas luce makio airam adedeu kanuka aitununio nes.

Konye nu da kosubitos bala eipone lokitodolikines aitururukec. Mam itunga esomete, mam itunga ikarieete.


Ejai eipone loitegelikina lo da imalatatar ikebworok. Etingakinos akanin (teten kakediany, kediany kateten) kosodete akanin nukowai ediope aiyamar owaije kokuju kakanin ka kwi ebongokinete osiepi je da kwangin. Iareikin eremorio bala otau ka yenice kinyakarete otau ka yenice, kwangin kikearete kuju. Nu kere iswamao eililinga. Ekaulo nes do imalakinototor kinerasi.


Ameun aparan na edaere yenikatwan eperete itunga ice kinga kanuka aidar ates. Edaunete kesi apak nape cut epol epereneneete kinga, katemas kiton kito ne esubere ajon nu elomarere togo. Erai aparan na nes icweere anya nu etoswamao aperio. Ido erai apak na nes iitunere lukolo abokete ates kanuka aisiyalamikin kes.
Mam epatan amisiikin ibore yen einakinit itunga eperete kinga aidar ates, konye esubit bala ecoitere lemuni kokokwaarai ates. Ejaanara awaragasia ebe ejaas itunga lu eminasi akokoo atesin ainyam.  Karai erai abeit ebe eswamasi nu mam ejena. Konye esubit akurian ikokoklak atesin nes einakinit itunga aida ikatwak kec kosodete aidokonokin ibor nu ewomitai epedorete atikokin ates.


Kedaun alomar togo ido kanuka aipopoun bobo aijar, ejai amudar ekuron loka akim kana kolo enokio kalaro. Tupuruc sek nape ecila kide, etubokini ecen ibarasit toma okuron ngon kosodi ageikin itunga amudar ekuron lo. Ebukorio ekuron lo opejal.

Kanuka asuban kanu etukete itunga luka ateker akiria kec nuka ajon. Emunaete ajonokec kanuka aparan kangin.

Kwana etapit asuban nu aimoriar nepepe ka asuban nuk'awasia. Ne iswamaunere nu apolouke, tupuruc nape eringa kegeuna aipo iboikinos itunga luka ateker kanuka aseun ikerumunan apuserut (apuser) arai erai papakere esubai. Ngol lo eseunio isiboikinio oicolong kolo ka papa kere. Kwangin kiyatakinete asuban akonye, ainyam ka aimat. Ido epedorio kanuka asuban kanu aitoswam aboliasinei nuka einono kanuka aisiyalaa itunga.

Arai erai nu asuban nuka awasia, apolouke adau bo do nuka aibworo.


Kidau kotoma apapolai adis nu atuboros aitodun eipone lo itolosioto Iteso asubanakec nuka aida ikatwaka.  Eraas ngun asuban nu idila duc aswam kanuk'itunga kere. Ejaas bobo asuban ace arai iponesio ice nukidais itunga nu itoswamao kanuka itunga kalu itegelikina ipeleik kec kateker arai baat ngul luitegelikina eipone lo euritere. Kotoma atutubet na kilosi aimor nu ikamunitos aidaare ekiseja, imurwok nepepe ka imuut.


Kwape nat kilosio aanyun koingarene, erai akirot emurwon (amurwon) na elala apolouke noi. Konye kanuka atutubet kana kilosi aitoswam akirot emurwon kanuka aitodolikin apolou naka itunganan kayen imukei itunga ido korai aswamuke na na kolo esisiaun nesi ekaulo naka amurwonot abwangari nes. Apolouke kinera nu ikamunitos emurwon lo duc etapit aijen kanuka atenuswo nepepe ka akayeeneke.

Erai eipone lo idaere emurwon (amurwon) noitegelikina noi. Nape ketwana epote lucemurwok nepepe ka atenuswo k'akayenekec. Aibois naka aibworo eramete kiyekete. Ebe kwape araar nesi aswamuke naka airam ka aiyek, ibusakinit aitwara nes koipone kangope ka ngon.

Erai aswam kalucemurwok aitemonokin ates kanuka aidaare, ido ne iswamaere nu mam etapit acamanakin itunga lu mam eraas imurwok ajaun.

Eringa kidaa, etubio amerekek, arai emamei amerekek, etubio akinei. Nen do elemunere ewaro loka akoik ka ibarasit ka yen aburia akituk ka emurwon kalokatwan.

Aidaare alopet, iswamaun nape ejosi akolong. Edakario ates kanuka ainuk. Aibois nak'aidaare koperi, isiboikinio ikatwan toman ates. Tetere mam akou ilejeun kwap, esipokinio eicoget kotingite akou kanepe kopenek. Kosodete konyet akou erapakinio kebukit (edita) ka nokitete. Kwangin do kanukete.

Asuban nu etupakinete aidaare; asuban kwape nat eipudo nepepe k'aimud ekuron – eputonor kwape iswamaere kanuka itunga ice kere. Atiaketait bon na ejai nes ibarasit yen esubere. Icorakitai kojai amerekek, ido mam airam kede ka aiyek etwanianari.


Ekiseja nes ikoku/itunganan yeneuruunio kongwalangwalauna. Kwana etapit ipiriotin nuka Science (sayans) anyara kwape idwe lu ebilibilit adeka naka polio, arai baat adek ace kere. Konye kama ejai etesot ka cut ngol lo ericit ekisil loka einono, erai ekiseja itunganan yeni itegelikina, ido ejai auruunio ke esubit kwape aanyunete ebe ejaasi adis nu iburata aswam. Nasodit ka kere nes alosit amurwonot kanuka ajenun ibore bo eyaunit ekiseja okale.

Aso arai ketwana ekiseja ejaas ikisila nu ibusakinit aitodolikin. Mam itunga ibworosi. Arai kejaun aibwor isunyario atipet. Konye nu etapit aswam nes aitejenikin itunga idis bon. Nu kere iswamasi kitorunit aiyuunite ebe mam ekiseja etwanenei, idimarai eporori.

Kanuka aidaare, mam enukio ekiseja kwape kalucetunga. Eburakinio atesike omukule ka amerekek, kosodete aidoikin toma amot na enyaritai asuriany (amoti naka aitukes aarei). Kwangin koinakinete ecen adakar ates na k'amoti ke tomani amooni. Ekaulo lok'aparasia auni ewomio bobo ates na kosodete konyet anukakin toman amukurat.

Kanuka aidaare esubanakinio amerekek nepepe k'akinei. Erai emukule ka amerekek kana nes idaaere ekiseja. Aso dodo lukebworok enyamete amerekek ka akinei naa. Icorakinitai ainyam adaun. Arai kideun ejai ecen acakar akiring na, amoti da nu nat epoere nepepe ka asanin nu anyamere.

Kwana kanuka aijulujuleta nu ayau edini, mam asuban nu etapit aswam komam aingadangadate. Katice pak mam etupio nepe tai da.


Kejai ationus toman oipone nokidais itunganan da mam edepari ngin na elomuni kotoma aidaare imuut. Iyat ationus eiyat kotoma apolou naka itunganan. Aida imuut yen eringa erai imukeru etapit aswam kotoma aiyiya. Nape ketwana, mam ecamakinitai itunga aibworo, arai baat da aramakin atenus kanuka aitejenikin lucetunga. Eomitai ebe, arai keramakin atenus, emina yenice muut ariengun kosodi nesi da atwanare. Karai da ketwaka kere mam aibworo. Idaaikinio kes (nes) obalasa nepe agule ka etogo.

Ne etwakiata kesi kere, ejai aiyek ajaikin naarai erai ngin aanyunete ebe ejai ationus ore na einakinit kes mam elelakinitos ajaus nen.

Egitara akiro arai erai kepoloor imuut kosodi amojong. Kanu, ejai bo airam ka aiyek, ido ejai asubanakin amerekek ka akinei. Asuban nuce eputos kede kanu etupitai kanuka aidaaya ikatwaka luce.


Wednesday, 24 July 2013

Asuban nuk’Eipurone

Erai aimorikikina elacet nepepe ka apetetait naka amodiotukot naka itunga kere. Akwap da arai epoloi, dimito ber itunga aimorikikin. Kanuka adumun aipuc kede kaimorikikina iburat itunga ajaus ka aminanara,apuponor, amunonor nepepe ka ayonganar bonik. Kanuk'aidar iboro nu kojokan etapit atukona nuka itunga aitutub akiro nu ebeit nginitunganan aitup. Erai eiswamae lo nes enyaritai ekisil. Kotoma atukona arai okalia ice, eraasi ikisila nu iwadikatai.

Egelegela iponesio luidariata itungasinei ikisila kec. Atekerin ace idarete ikisilakec koipone loka awaragasia. Katemasi erai toman awaragan nes isisianakinere itunga. Mam amodiowadikaeta da.

Etale arai ikisila luk’einono kaloka Iteso erai nu erucokitai toman awaragasia ido itodolikino itunganan koipone loka aitukurian. Eebo kotoma aite esubit bala erai nu mam adumunete ido epatana kwana itunganan asesen nu kosodi atemar ebe emamei adumunete. Arai baat ebe eraas ngun asuban nukolo eswamaete itunga luamameete kede ka aomoomo.

Konye kejaa ngun da toman awaragasia nu, toman aitukurianeeta nu ejai acoa naepol noi. Kwape aanyunet, apedor amojong mutan alimokin akokuke ebe …arai kipoo kingacacaarite akeje edunyoori akim….

Ejena ebe mam nu iswamaunos, konye arai kirwania itungana eipone lo enokia akim naka akito nepepe da ka eipone lo anapitotor kolo kesi. Angor mam anapitos ipalei. Apolouke aingacac akeje arai bala apalite iboro cut apalit. Dodo konye arai edesitoi akim kosodi adetakin nekangor, anyoika bo etakanuneete? Mam cut apak naka aomoom nukiswama idimarai adetun adetun. Aronus emina adetun na aupanara kede ka amot na ejai okiyal da atengeloor kosodete abukokin akim. Kwangin kodunyoori akim.

Kotoma okokoron kalu kilosi aitetem ngun nu ikamunitos ikisila nuk’Iteso - ikisila nuk'einono. Siri kewomoom itunganan ebe kilosi aipetipet kere nuka ikisila. Mam. Kilosi atiror nuu kwape aitacaunet naka apolou naka aibucanareeta arai aronus kotoma oinon loka Iteso. Kotoma aurianut kane kilosi aitatam ibore arai iboro nu eyaitos Iteso kwape aronus nepepe ka eipone lo epucere aronus.

Kilosi da aitiak aronus irwan aarei: nu epurio koipone loka egelit nepepe kanu epurio kotoma asuban nuitutubitai. Erai arokusio ngun nu esubio kotoma asuban nu itegelikina nes erai alosikinet naka esula kalo.

Kotoma atutubet nakiaareit kilosi aimor adis nuikamunitos asuban nu epurere. Ido kigolokin kilosi aimor asuban ngun nu iswamasi nuitegelikina nu mam elibunitos kotoma Oteso Asuban nu ikamunitos imukaman, imusimun nepepe kede ka asuban imusaaban.

Iswamai itunganan aronus arai adiakaret arai mam aswamusinei ke eupanara nepepe ka ngun nu itutubit ateker. Katemasi nepe ebilia nes ekisil loka ateker, eswama aronus. Ee bo ejai bo atemar ebe nape iswama itunganan ibore yen ebilit erai emengit ekisil adiaka, konye egelakina akiro. Ejai ber nu atiror ateker dodo konyet eraun aronus. Katemasi ebe epedori itunganan aswam nu kere konye arai mam ikamunitai, kakonye ka ateker, ido kakonye ka ilopet mam ediakit.

Kwape aanyunet, epedor itunganan aswam nuka eyelo nepepe ka aberu ka itunganan ice. Arai mam ikamunitai emamei aronus adio da. Nape ikamunere kwangin kijulakinos akiro. Kakonye ka ateker eraun nes yen ediakit.

Nu epol aijen kes nuta, kakonye ka Iteso nginironus erai ibore yen etakani ido arai mam itunganan ikamunitai mam aronus. Eebo ejaas aronusio ngun nu da itodunos akulepek karai da mam ikamunitai itunganan iswamai konye ikidiok nu noi.

Kejaa ngun da ibus aijen ebe aronus naka idiopetunganan etirorit arai isiriengun ejautene loka ekek kere. Kotoma aurianut kipedori atemari ebe erai aronus ibore yen emengit ekisil loka ateker, ido arai kiswamaun emina aigurwokin aijara naka itunga kotoma okek.

Ipu noi aswamusinei nuideleleete kwape aronus nu da ibus ti aipur konye kotoma apapolai adis nuetupakinete kilosi airereori eilamane, nepepe ka eyelo kiding ipajan.


Erai eilamane ibore yeni iswamaun arai kotoma akadakinete, elosi itunganan aipotipot akiro kojai alosikinete naka amunor yenice ationus atakanikin. Kotoman aiboisio ace nuk'Iteso erai akirot egasit, aiken nes itoswamao. Mam akiro nu atiaketait, enyamitos kere apolou adiope.

Mam eilamane erai ibore yen iswamao aswam komamei cut da imodiobore yen ageuni. Duc duc erai amamus ka ayonganar – na da itodun koipone loka emwangit. Emwangit lo erai aitodunete naka iponesio kanu eroko. Ibore cut yen etapit ayangaun elamit nes ajaus ka aituk.

Aso kotoma oinono loka Iteso erai itunganan yen epol nes epedor ailam yenidid kamake; kwape nat ikaurian ailam ikokuke. Ikote iboro nen idimirai ecen bon arai da kedit nes epedori ailam lukamamaike. Nu ikamunitos ecen kilosi nat ainaminam sek.

Nu epolok nu ibus aijen kanu ikamunitos eilamane kes nuta ebe, mam eilamane ikamuni itunganan nepe tai arai mam nes ediakit. Ido ebe erai yen ediakit bon nes iswamakinos akiro nu.

Kotoma okokoron idis nu etupakinete kilosi aitatam eipone lo ilamere, aanyuneta nuka eilamane nepepe ka asuban nu epurere elamit.


Ipu noi, ido egelegela iponesio nukilamis itunganan. Konye kotoma ailamasinei kere ejaas iboro idis nu eputonor. Katemasi arai ikonakin mutan ai itolosi eilamanike, esali etau ka eilamane eeputo. Etau loka eilamane nes alosikineta nu ejaatatar itunganan yen iswamaun nu, nepepe ka akiro nu inera nesi. Duc duc iswamaunos nu kanuka akadakinete arai anyunyura, nu da einakinete yenice aimo eipone lokitodunes ajimi na ejai otauke.

Kanuka ailam, eminasi itunga ice adokar atitip kolacitos inapenekec. Kanen kolomakin airacirac akiro, akiro kwape nat nuta:

"Aso kito jo, arai mere eong papakon (totokon) ape kolot kodol ne idoli……"

Arai baat iraciraci akiro kododite neka ikiliok (neka angor) kobala nee: "Arai kito mere nepe nee itoruni ijo….. kolot kodol ne idol, ibongun mwaaru".


Akiro ngun nu irioroi kotoma anyunyura mam edaunos ati tai. Ecamunitos ido iyuunitos Iteso ebe ejai itunganan yeni ilamitai akiro nu eroko aiswamakin. Ice ebwangarete ikerepi, ice mam moi kace epedorete emanyit; ice dimito keraunos ikoribai…. Kwangin kiton ne etwania arai mam ejukitai.

Etapit apupun Iteso inerasi nu ikamunitos imodiotunganan yeni erok iponesio arai iswamai iboro nu kakonyekec eroko ebe…mutan ngol (ngin) kilamio kolo …. mutan mam epedori imodiobore kiton ne moi kace ejukere ……

Ee cabo ejai itunga kedekakin itunganan, arai keanyut nes iswamai nuke elepa abuonokin ibore einakinit mutan aswam kwangin. Ido da egeunete amootoi eipone lokimukeunes nes. Ngun epedorete aremor itunga amurwonot. Kosodi arai ideleleete iboro ebe ilamitai ido arai ejena mutan yen ilamit nes, itemokinio akiro kanuka aitupucikin.


Kedaun aitowosia yeni ilamitai nen pei ka yenikelaman, itegelio yeni ediakit. Ejai nes alemun ibarasit. Arai da mam, ka cut ne idumunia ebe mam bobo yen ilamitai acoa aipupu nu ilamitere, engitunio emurwon yenikelamn. Nen do alosiot itunga kayen ilamitai aingainga nes aijuk yenikadekan.

Kanuka aijuk, eario ibarasit kosodete aijuk yen ilamitai ikujit oreete, okeperin, opura kede ka atorob. Nape ejukio ebala yeni ejuki ilama ebe,(arai itoswamai akiro kwape nat nuu):

"Aso adaunos ngun, kiraun bobo oni ipapero adaunos nuka anyunyura. Kajuki eong ijo tetere angaleukon ebongokini….."

Mam yen ajukii icorakinitai ainyam ibarasit ngin yen asubanakinere nes. Eomitai ebe, arai kenyam nesi ebongokini bobo nes ailamasit. Konye luce itunga lu ejaasi asuban nu epedorete ainyam. Eraas nu asuban nu iswamao arai arai ejari yenikelamani ne da epedoriata itunga aingaingaun nes aijuk yenice. Egelakina eipone lo epucere ailamasit ka itunganan kayen kolo abu kotwana.


Katice pak atwana kolo yenikelaman sek. Ikonakinio bo ai esubanakinio yeni ilamitai?
Arai ketwana yeni kelaman kokotos itunga aitupuckin kes ejaa asuban nu iswamao irwana aarei. Nusodit kes ngun nu iswamao arai eringa yenikelaman kidaa, nukiaareit kes nu iswamao arai kolo sek aponi kidaai yenikelaman.

Eraasi nu asuban nuk'aitupucikin nape eringa yen katwan kidaa nu iswamaunio arai arai ejenete itunga ebe elamit kolo yeni katwan itunganan mutan, arai baat yeni ilamitai nes elimor.

Kanuka aitupucikin iburat yeni ilamitai aliikin kosodi angobar akipi kakan ka itunganan kayen katwan. Emidari ikipi nuu kinera akiro kwape nuu:
"Okwe kitimoi. Abu kadiakarite….."

Etiai ka asuban kanu kes nu. Euriaka konye kopol apolou kec noi. Katemasi, kotoma amidar akipi kakan kayen katwan itjeenari yenilamitai ebe mam nes aronus kotauke. Ebe ecamunit nes aimor ka yenice.


Ne kolo aponi kodaunere ainuk yenikelaman, ido kanu naarai mam ajenio ebe elamit nesi itunganan mutan, nu iswamaunio nes alosit edwarit. Erai emurwon nes ingituni yenikatwan eipone lo ekotor nesi asuban nuka aitupucikinor aiswamao.

Asuban nuu, elomunete koipone kalo ekotor yenikatwan. Etapit korai ecen nes ingarenikini asuban nuu. Arai da kejai emurwon toman asuban nu, erai ecen nes ejuki yen ilamitai. Ejuki nesi nes kokiror kayen katwan. Inyamat nu esubere ipoyo ka awai ates.


Kotoman aijar naka nginiparaaran etapit ipegeta alomunun, ido da kopedorete ayaun iceleta arai baat abuonokinio naka akiro. Katemasi emina ecelet aiyatakin kiton da itunga angolopikin arai yenice asabakin yenice akiro. Kanu naarai imiela yen esabakitai aikengun ebe mam iboro eraasi kwape ebakare etapit itunga ailair.

Ejaas bobo ngul da lu etapit ailaira karaida kejenete ebe enyamitos akiro. Ipupun itunga ikalalaete … arai kito eswamat kakony emun; arai eswamat kebet ekipiei…

Ailair nak’Iteso na etapit aitoswam arai elangir akiro iswamaun kotoma aimat ekuron. Aimat ekuron; aibwaikin ekuron toman adere kosodi ainyalakin akipi kosodi angobar, arai mere kwangin da aibwaikin ekuron toman adere kosodi aingu da aingu bon, erai eilamani nepepe ka ailaira na eposik nuke. Aimat ekuron kwape eilamani ikamunit da akiro nu elosi itunganan einer kede da ka alosikinete naka etauke.

Kotoman okokoron idis nu etupakinete kilosi aimor adis nu ikamunitos aimat ekuron: eipone lo emasere ekuron, eipone lo iswamaere, nu etakanuneete ekaulo loka aimat ekuron, nepepe ka eipone lo epurere ekuron.

Erai ekuron lo inerai nuke kane no pe kijen no da kidumakin toman okiyal ekaulo loka aipo ka akito arai baat atotol, arai baat ekaulo loka aicweikin apungurei.

Mam ekuron erai abalang nakitona. Abalang itoswamao arai icwei kotoma okwi nu da ejenio. Konye ekuron elomuni kotoma ainok akito nuka aonok.

Aso arai kelom angolopa kosodi apipilikin akiro ngun nu ebuikinitai nes epedor itungana aimat ekuron. Itodun alangir naka anyunyura kotoma adere na emasere ekuron. Lo ededeng kakesi kere nes lo emasio ka ader kanak'itetet arai kwape enyaritere nes adere nakadwaran.

Nape emasia itunganan ekuron ilama nes kinera akiro kwape nat nuta ebe: "Aso arai kito eswamat eong akiro nu kabuikinitai kabongok eong ekuron lo …."

Katemasi kotoma aimat ekuron erai aijen, aiyuunite nepepe ka alosikineta – ngun alosikineta nu ideleleete kotoman akiro kanu inera yen emasi ekuron nes itaraunete nes eilamane. Epedorete idwe aboliar ekuron, aibwanakin aderekai kosodete ainyal ka akipi, arai baat aimat da, konye mam nu erai aimat ekuron.


Mam ekuron lo emasio kojai alosikinet ebongenenei mam nu iswamakina itunganan. Nape emasia itunganan ekuron, ketuboros aparasia adis etakanuneete aanyuneta. Idumuni yen kamatan ekuron arai idweke, arai kenyamitos nes akiro idedeei akuan. Kosodi arai mam, iswamakinos itunganan yen asabakini nes akiro… arai mere kwangin iswamakinos ikoku kayen asabakin yenice akiro.
Ajimii nuk'ekuron mam ewoliorete. Idedeete ber kosodete konyet anyalaanar. Nape ewanyunere nu kogeunete itunga abuonokin, arai baat ingai abu komasite ekuron. Konye kanu naarai duc nape elosi itunganan aimat ekuron, elimori alosikinetake, arai katice pak emasi kakonye ka itunga edodore ajenun yen emasit. Kwangin bo do iboikinototor ikapolok luka ateker kosodete aitowosia itunga lu iarei; yenikamatan ekuron nepepe ka yen emasikinitai ekuron. Dodo ngin yen enyamitos akiro itegelio imerekek yenikirionon kanuka asuban kanu epucere ekuron.


Kanuka aipuc ekuron erai ngin itunganan yen enyamitos akiro nes elemuni ibarasit – imerekek yenikirionon.

Dodo tupuruc sek nape ecila kide, kotoma aparan ngin na eseunitai kanuka asuban kanu, etubonorio amerekek na imageger kosodete aitolot nes airimor ere. Etubonorio imagegere kotoma aibois ngin na amasikinio ekuron.

Adere na kolo amasere ekuron, arai eringa ejai, ngin da ejukio ka aokot ka amerekek kana.
Kolo sek etolosio imerekek yen, kedaun atubonor imagegere kiton oswamai arai airiamet nak'irotin ne do irikakinere atubor akou. Kwana etapit aisunyar atubor kanepe orute dodo konyet aibwokor acakar oswamai. Ekaulo aitodolikin amerekek na oswamai (arai airiamis kirotin), ebongunete itunga lu ajaikina asuban nu ore eililinga komam cut angoliaar kau. Kengolia itunganan kau apolouke ebongun ekuron ateker. Nen kojaun bobo aipopoun asuban. Nu egelakina kes nuta ebe, erai yen angoliari kau nes itegelio.

Amerekek da na inyekinere ilongwau (itunga luka ateker ace) kes enyamete. Mam imodiotunganan yen kateker kana iswamai asuban nu ecamakinitai aiiri ibarasit yen. Erai kenyam ebongun ekuron ateker.

Ngul da ilongwau lu enyamete isubasit yen eburat anyamakin nepe edumakinete kesi nes. Mam isiikitai kes ayangaar amodiokiring ore ilemun ikulepek asuban konyamata. Kanuka aidar nu iswamaunos, erai duc aswam ka ecen ajaus nen. Ngin akiring na ideun ejai aicwe arai baat ecakario.


Eyelo kiding ipajan erai aronus na elangir noi kotoma akonye ka Iteso. Ejai aronus na irwana aarei. Nasodit nes na itorun toma ayelokin naka ikaurian nepepe ka ikokuke. Nakiareit nes na ikamunit eyelo kiding ipajan bonik. Kotoma apapolai nu kilosi aimor nu ikamunitos eyelo kiding itunga lu ejenasi katupitos eipone loda kidauna atiakatiaka kes; kiding ikaurian nepepe ka ikoku, kede kiding ipajan.

Erai eyelo kiding itunga lu ejenas lo, kotoma Oteso ibore yen mam ecamunitai. Ido yen ediaki koipone kalo asesenio kwape ikacudan arai itunganan yen ibapit akwap. Teni, emamei akirot na itoswamaete Iteso kanuka adiaket kana idimi arai enyaraete ecudet. Eebo, erai akirot ecudet na da itoswamao kanuka aitodolikinio apolou naka iboro kanu esiliok kakonye ka itunga. Akirot na da itoswamao kanuka eyelo kalo, 'ekika', arai 'eitalo' erai na elibunit kotoma Amugaana. Kotoman Amugaana erai akirot "Ekika" na kipedori aijulakin kotoman ateso kwape ateker arai ekek. Kwangin kotoma oitoswamae, erai akirot na itoswamaete Iteso kanuka aitodolikinio apolou naka eyelo kiding itunga luka okek ediope.

Akirot nace …"eitalo"…. erai apolouke kotoma Ateso bala ationus arai ibore yen eyangauni ican.


Mam erai ikaurian bon – yen ebekunit ikoku mutan – nes inerai luke kane. Erai akirot ikaurian na imoriarit itunga kere luka ateker: itunga kwape nat, papa, toto, mamai, ejaa, tata; ido kotiroritos da okalia ka toto nepepe kakale ka papa kikoku da. Eraas nu, nu ecicing aiswamaun konye kojaanar lupe idopetos kes.

Kwape nat sek aponiata katiroritotor, erai ayelokin nak'ikaurian nepepe ka ikokuke na enyaritai eitalo, kotoma okokoron nu etupete kilosi aitoswam akirot eitalo.

Erai adiakareet nak'eitalo na etapit aitodunun kama ejai ikaurian yen ediakit. Ewanyun koipone kalo imojumojuunoor itunganan, akeje ka akanin abuonor.

Arai kibwap eitalo ikoku, emina arai erai ipese ainakin arakakin. Kosodi arai kedumu idwe etakanuni aronus naa koipone kalo etulanaratotor idwe atwakare. Eraun ikoku aijulakin aijulakin ediope epone ka atwanis da.

Ejok ber aitodun ebe, aanyuneta nuu nuka eitalo kama ejai ikaurian, arai erai aberu eputonor kede ka aanyuneta nuka adeka na enyaritai ko Buganda OBUKO. Erai na adeka na na enyaritai obuko ikamuni ikamuran arai emoreneneete nepepe ka okilenik'akokuke.

Kanuka alemar aronus na nak'eitalo nepepe ka adeka da na eyangaun nesi, ejaas asuban nu iburat aswam. Kwana aparasia nu etapit itunga aswam iborokec kotoma aiyeiya, ido aibois nak’aiswamaun akiro kere, itojokiaaritos ice aitoswam ikee nu matan, nu enapio kede kanu egerio akuan.

Ejaas asuban da akulepek nu kolo eswamaenenoo, ido eswamasi kotomas airiamis naka irotin.
Tupuruc sek eringa akolong kelomuna, etukokinos itunga airiamis naka irotin kanuka aipoore eitalo. Nu eswamaete aronus na, isiboikinio kiding komam imodiobore yen enapitos kakuan. Aso aparan na kere ameun tupuruc kiton ebong esomete itunga kowoete. Inyamata nuka asuban kanu ipoyo kotoma orot nepenen. Esomete kotingitos abotei nu da itekaata ngul lu ediakitos.

Kanuka aijuk, ejukio kes akuana kere. Ido arai ketubun itunganan yeni ejai orot ke aibe nenice, eworokinio ebe: Kijaa so ne aisom ecudet.

Arai ekot itunganan ngin da epedori aiting ebela kosodi aswalaswal lukadiakarak. Dodo nat ebong keloma akolong, nes ebongorere ore. Nen do emurwon ailongari ikacudak nu kitoswamai ikee nuka eitalo. Edonyokini nesi kes ikee nu napan.


Ajena kotoma atekerin nuka Iteso ibwapin kowaitin kere, kokek kec ka toto nepepe ka okek kec ka papa. Ido mam ecamakitai itunganan emanyit kotoma ateker kec. Aso arai kediakasi ipajan kosodete ayelokin, erai aronus na na enyaritai ekika.

Epatan ajenun arai ediakitos kolo nepepe ka ipajan ke kanu naarai apak na elacere nes kepotuu, erai na aingiset na ekokit aingisit tetere itemokinio akiro atipet. Arai mam apese elimorit erai ekika lo itodun koipone kale edekedekaanatotor idwe. Etapit adekedekaanut, enonok awate ido mam ejarete adaun apak na eoja.

Nape etakanuniata aanyuneta nu, kwangin ingisere aberu nepepe ka okilenike da arai moolo kodiakaritos ka ipajan. Arai ikote akiro itemokinio nen, itemokinio epone loka asuban.

Eebo itojokiaarit einono loka Iteso ebe, erai yepe kolo adiakari nes eyangaunio kanuka asuban kanu, konye kwana elajakin ekisil. Etapit kwana, aibois nak'etelepat arai ekiliokit lo adiakiata aberu na, elemunio idiope ikoku yenik'ateker ido ekiror ka etunganan kalo kolo adiakari da ililingiaro cut.

Asuban nu epucere eyelo loabu kotakanuunite kiding ipajan eojak noi, ido elomunete kotoma oipone lo kolo ediakitotor kesi. Arai kolo ediakitos ikauriak lu kere, apese da nepepe ka ipajanake kosodi ekiliokit arai papa kikoku kwangin, eswamao asuban nu irwana aarei, kobukec ka aberu nepepe ka orekec ka ekiliokit.

Kolo sek ageunio asuban nu koswamai, ne da edukurunere ikai. Ngul lu ediakitos esiboikinio toman akai ngin. Emuliaaritai cut komam ekek. Ameun nepe elomariata kesi ilodoorio ne kebeit ekek da kiswapakinete anya. Dodo lu luediakitos isiboikinitai togo lo komam ibore yen enapitos. Ngul itunga lu eponitos asuban nu, ecakete amodiogasia kere na edumunete toman awate kitunga ka lu ejaasi toman oidukuru.

Eario ibarasit kosodete ikacudak lu ikulepek ajuko. Inyamatakec da emorete. Akiring erai nak'opikisit nes ekorakinio kes. Ekonyari idiope kokonyari yii da, akiring ngipengin adiope kiton ne edolokiniot akoit. Ebelio akoit na (nak'opikisit). Nape idecakinere akoit ka ekikep, kicweikin ecen eidukuru. Aso dodonginidiope kotoma okacudak abelari akerit obukec kotukitere. Yen epedori ayapiikin epedori aswalanari. Ice ibiribireete kesi. Konye mam ikacudak lu angoliaari kau.

Kanu naarai ibiribirio itunga lu ekerete etapit anyar asuban nuu, asuban nuka aibir. Ido katicepak idumuni enyaritai asuban nuka aibel akoit .

Aijulakinet na idelelei kotoma oiswamae loka asuban imoriaritos aibois na iswamaere kes. Kolo sek, ido eringa iswamao kotoma aiboisio ace, eswamao nu kere koswamai. Kwana aparasia nu iswamao kotoman ore nepenen. Isiboikinio yeni ediakarit nen pei kayen kolo adiakariata arai baat kayen ebwoikinit – emina araus imodiokoku kere yenika ateker. Inyamat luka asuban ipoyo kotoma alaro.

Itojokiaarit kojai ibarasit kanuka asuban kanu tetere kes epedorete ajukio, konye arai mam epedorete adumun ibarasit egwelunio epikisit k'ibarasit. Dodo kedol ainyam emorete lu esubanakinio inyamatakec, akiring adiope. Kedaun ainyam ititingio kes eikep kanuka abelia akoit naka opikisit. Nape idecaunia eikep akoit kiposiaaros ikacudak lu akerit. Elomari aberu togo konye etelepat ejai adingiriri okutwi korukitotor icenion nepepe k'itunga ice. Arai kekalanyanar akerit nes bo nat eupete aroma kwape itutubitor ekisil ejai ngul lu erukitotor kes aipot kes. Kejaa ngun da, ejai nes adingiriri akerit komam angoliaar kau. Arai kengolia kau, ejai bobo asuban nuu abongokinio.

Erot kere erukitere iworonoros icenion kobalas nee:  “Ekacudan ngol”.

Arai ejai ejukit, erai ecen nes ejuki kes. Ido ebala nesi nape ejuki ebe:

Aso asangata ngun nen.
Kwana bobo yes iraunos iinacan.
Arai kebu yenice da apejo ijaanaros kwape iinacan.
Akipi da imorete amoti adiope.


Aso kwangin kodaunos akiro. Eraun da ailongar ikoku ka ekia lokadeyanekika. Arai kolo kediakit ekiliokit da, iswamao bobo asuban nu kobukec ka ekiliokit da.