Sunday, 11 August 2013

Asuban Ikatwak

Atwanare

Erai akurian atwanare ibore yeni isiarakina otungasinei kere luka akwap. Mam na erai akurian na elomunit kanu naarai isiarisiari atwanare ngun iboro nu itemokitos itunga aswam, konye kanu naarai erai apipil ke (apipil na eyangaun atwanare) na eumokina noi. Mere bon kama ejai yenikatwan, konye kama ejaasi ikajarak da. Atwanare, kede ka aipirisaar naka akuan erai aumokinet na epol noi na da einakinit itunga abuonokin ibore kolo ayangaun nes.

Einakitos nu kere itunga amamus ka aiyuunite ebe ibecokina kotwakete itunga, arai ebe erai atwanare aitutuket ameun apa kolo. Arai da kidelelei ebe ejai mutan atwanare mam epalio, ejai luce atamakinit aitijii atwanare, lemut kokuu. Nen ne itelekaaria atwanare, kosodi ayangaar itungana itodunete itunga anyunyurakec nepepe k'akurianukec kotoma aibworo, akio nepepe kotoma awoisio nukibworis. Ibworos konye kotamitos da aitodolikinite kojokan nukiswama tetere yenikatwan elelakini eipone lo atwarere nes kotoman akwap.

Kotoman otauon ka itunga luka Afrika, erai atwanare ibore yen mam epedori abunere kanuke bon. Iburat kojai ibore yen ayauni, ido mam ibore yeni eyangauni atwanare epol apedori adepar itunganan. Eebo erai duc lucetunga nes ijukakinete yenice atwanare; ngin atwanare na itoruni ariebo arai baat toman akangasia nu egelegela.

Kotoman oitaboke lok'amusugun (Songs of Lawino) ibecokinit Ejakait Okot p'Bitek ido kiturianite da kojan eipone lo iteoto itunga luka Afrika kotoma kwanata:

Nginitionus ejai alibunet: aikony nak’emun, akwara kayenika asurup, eipiei…

Aingiset naa ingitanakinos itunga bonik nes nata ebe: kanu bo kinyo eseunia atwanare mutan kosodi ainyekin lucetunga? Inyobo eseunia iminat k'itunga? Inyo bo eseunia ikabaran arai ikoku yen mam ber idiatunit idula?

Aso kwangin ne etakanunia atwanare aswamusinei kere ejalakinio adaun apak; mam itogoi epieyo, mam itunga epudorete aswamausinei kec, mam itunga epodonokinos nuka aila naka awate arai inapenekec. Erai na apak naka aiturur, apak naka aibworo.

Karaida kesesenete itunga atwanare kwape ibore yen epipil noi kanu naarai elemari yeniminat, ideleleete bobo aanyuneta ebe, katice pak arai atwanare ibore yen emielasi lucetunga kotakanik yenice. Aanyunet na epolok nuke nes ngin na kolo aminatotor atekerin ace abuonor aidaare (ainuk) itunganan komam etwanit.

Kotoma osula kalo kilosi aimor asuban ikatwak kwape iswamatatar kiding Oteso. Kilosi aibwape kes ameun ne etwania itungana aitodol ne esubare.


Kotoman okokoron nu etupakinete kilosi aimor adis nu ikamunitos asuban ikatwak ka cut eipone loitoloseere asuban nu. Kilosi aswam nuu kotoma atiakun ikwes idis nu kilosi aitatam kotoma auriaanut.


Egelegela iponesio nu ejenunor eyemut loka atwanare. Nape iridakinia itunganan ilulukinete itunga. Kwangin kosutunete luce ajenun nu iswamasi. Erai eipone lo ilulwoot itunga kanuka aibworo lo egelakina kanuka ariebo ace kwape nat ejie. Aso nen do esiarakinor eyemut ocaalo kere.

Etapit aitoswam atenus kanuka aisiarakina eyemut lo, ido eipone lo eramakinere atenus nak'atwanare egelakina. Kwangin kotoma atamite aisisia epone lo eruwori atenus na nes idumunia itunga ice enyaraete atenus na 'mukidi'.

Ejaasi iboro nu epedorete aisimik aitejenaario naka atwanare kotoma oipone loka elulu arai baat airam atenus. Nu etapit kes nu eraar ikatwan idiope kotoma omwatok.

Kanuka aitejenikin itunga nu elwaka nuka atwanare, ejai eiyakia aitodolikin eyemut lo kotoma acoa. Mam elosi arasakin aidwalun ebe atwana mutan, etapit asabun akiro kwape nat ebe: mutan bon edeka ido mam kijen arai eringa ejari. Kwangin konyoikini yen itejenikitai erot.


Erai aibworo eipone lo itoduniata itunga aitururukec kanuka atwaniaar iminatakec. Mam eipone lo itutubitai kanuka aibwor, idimarai nginitungan itoswamai eipone lo itodunit kojokan aitururuke. Ice elatanakinos kwap. Kere eracete akio. Ice ibwololoete, ice ewoete. Kere elomunete koipone kalo kolo ajaatatar nesi nepepe ka yenikatwan.

Karai da mam ekisil lo iwadikatai lo ikamunit eipone lokibworis, ejaas adis nu ibus acoikinite. Kwape eraar atwanare ibore yen ka aiturur, itojokiaaritos Iteso itunga luk'okek (ateker) kana etwanitor itunganan ajaikin asuban nu. Ngul da lumam ejaikinos, ido kojenete ejok ebe emamei ibore isimikit kes abunere eminai aiteikinite kwape ngul lu elelete ebe atwana mutan. Arai baat kwape ngul lukaarak yenice. Kwangin bobo isibwounere aswamusinei kere.

Arai mam idaayo yenikatwan apak ngipengin iyatakinet itunga aibworo. Ido da ekaulo loka aidaare eminas ice aiyatakin aibworokec adaun apak na eoja. Nu kere elomunete kotoma ajokusio nu kolo eswamat yenikatwan. Etapit ipajanake arai apuser ke adilonokin aibworo adaun ilapio nupe cut ipu ameun ne atwania je. Ngul da lu iitokinete abunere, arai ngul lukadolonokinok kes da eminasi aipopoun aibworo, karaida kerai aibworo na eyangaikini apak na esupaana.


Nape eyapuuni apak nakidais, nape eringa keyena ates, ejaasi asuban nuka ailongar yenikatwan. Ebukokinio akipi kosodete da amwatanar akonye, ikeperin nepepe ka akituk.

Erai bobo na apak na itupucikinere yenikatwana nepepe kangul lu abu nesi kilamite. Ilipio ngin yen ilamitai aliikin kosodi amidar akipi kakan kayenikatwan.


Idaete Iteso ikatwakakec toman alaro, dimito arai ejai eliibo lo idaenenoo kes. Mam ejena arai ejai esiep lo ebeit ates asesen, konye kotoma oiswamae, etakani bala itojokitai koseseni alaro. Aso arai papa kere, idaayo kitei alaruke, ido luce luko okale etupete kwape kwangin.
Kolo sek, kiton kwana da, edaayo ikatwan koperi esiepisiepi. Ekiliokit eperi kosiep lokoteten, aberu osiep lokokedyany.

Kanuka aiperikin ikatwan toman ates, itojokiarit einono loka Iteso korai angor nepepe ka ikiliok kes iswamaunete nu. Ebe arai kinyekinere ikiliok bon, lemun kokadak yenikatwan kosodi ainakin angor nuka ateker auri komam eculuculeete isapa ka ipesur.


Ketuboros aparasia auni (awongon kanuka aberu) ameun ne edaaere yenikatwan ejaunos nuka eipud. Kolo sek abeikinite asuban nu ne akokioto ajon nu da amunao aparan na edaaere yenikatwan.  Kwana kotoma aijulakineta nu da ayangaut idinin luka eikristayone, iswamao nu ekaulo loka aparasia auni.

Kwape sek abu atwanare na kitibwounitor aswamusinei nuka itunga, eraas asuban nuka eipud nu da egeuniata bobo itunga aswamusineikec. Ido itodun kore kalo ibworore kwanata: nape sek ecila kide, egeikin ecen itunga aipie ikais nepepe ka alaro da. Ngin agasia kere ecakario kosodete aicwe korute.

Erai bobo apaarit na nes idyaaratotor itunga ocor (atan) kanuka ailong. Ameun ne atwania yen ibworoi, kanuka aitodunitor aitururukec mam ibusakinit itunga, kaa cut itunga luko okale, ailong arai ailak itimakec. Erai aparan na nes iswamatotor nu kere. Idiyaete kesi atan kowoete ikosisinei nuka aibworo.

Nat katan, ebarenete akwesikec kobukonokinos da akipi. Kwangin nes etapitor anyarit asuban nu asuban nuka ailong. Elacanarete itunga amugogo arai anya nu anapitai kanuka aibworo idimi arai imugei bonik nu da enapete angor kakwes.

Arai erai papak'ere nes ipudoi, erai aparan na nes eseunere itunganan yen idaraaror apuser kiton ne moi kace eseunere ekerumunan (emusika). Lo lokedaran ere elemunio kokiding odwe ke arai baat oinacanake.

Engetakinos asuban nu kotoman aimor inyamat nepepe ka ajon. Mam itutubitai ebe eario ibarasit idimarai kito arai kolo kebarit yenikatwan.

Duc duc asuban nuka Iteso etapit ainumunum kotoma aboliasinei kwape nat akongo arai ajosi, konye kotoma asuban nuka eipud mam nuu iswamasi. Katice pak arai erai emojong etwanit aminas luce makio airam adedeu kanuka aitununio nes.

Konye nu da kosubitos bala eipone lokitodolikines aitururukec. Mam itunga esomete, mam itunga ikarieete.


Ejai eipone loitegelikina lo da imalatatar ikebworok. Etingakinos akanin (teten kakediany, kediany kateten) kosodete akanin nukowai ediope aiyamar owaije kokuju kakanin ka kwi ebongokinete osiepi je da kwangin. Iareikin eremorio bala otau ka yenice kinyakarete otau ka yenice, kwangin kikearete kuju. Nu kere iswamao eililinga. Ekaulo nes do imalakinototor kinerasi.


Ameun aparan na edaere yenikatwan eperete itunga ice kinga kanuka aidar ates. Edaunete kesi apak nape cut epol epereneneete kinga, katemas kiton kito ne esubere ajon nu elomarere togo. Erai aparan na nes icweere anya nu etoswamao aperio. Ido erai apak na nes iitunere lukolo abokete ates kanuka aisiyalamikin kes.
Mam epatan amisiikin ibore yen einakinit itunga eperete kinga aidar ates, konye esubit bala ecoitere lemuni kokokwaarai ates. Ejaanara awaragasia ebe ejaas itunga lu eminasi akokoo atesin ainyam.  Karai erai abeit ebe eswamasi nu mam ejena. Konye esubit akurian ikokoklak atesin nes einakinit itunga aida ikatwak kec kosodete aidokonokin ibor nu ewomitai epedorete atikokin ates.


Kedaun alomar togo ido kanuka aipopoun bobo aijar, ejai amudar ekuron loka akim kana kolo enokio kalaro. Tupuruc sek nape ecila kide, etubokini ecen ibarasit toma okuron ngon kosodi ageikin itunga amudar ekuron lo. Ebukorio ekuron lo opejal.

Kanuka asuban kanu etukete itunga luka ateker akiria kec nuka ajon. Emunaete ajonokec kanuka aparan kangin.

Kwana etapit asuban nu aimoriar nepepe ka asuban nuk'awasia. Ne iswamaunere nu apolouke, tupuruc nape eringa kegeuna aipo iboikinos itunga luka ateker kanuka aseun ikerumunan apuserut (apuser) arai erai papakere esubai. Ngol lo eseunio isiboikinio oicolong kolo ka papa kere. Kwangin kiyatakinete asuban akonye, ainyam ka aimat. Ido epedorio kanuka asuban kanu aitoswam aboliasinei nuka einono kanuka aisiyalaa itunga.

Arai erai nu asuban nuka awasia, apolouke adau bo do nuka aibworo.


Kidau kotoma apapolai adis nu atuboros aitodun eipone lo itolosioto Iteso asubanakec nuka aida ikatwaka.  Eraas ngun asuban nu idila duc aswam kanuk'itunga kere. Ejaas bobo asuban ace arai iponesio ice nukidais itunga nu itoswamao kanuka itunga kalu itegelikina ipeleik kec kateker arai baat ngul luitegelikina eipone lo euritere. Kotoma atutubet na kilosi aimor nu ikamunitos aidaare ekiseja, imurwok nepepe ka imuut.


Kwape nat kilosio aanyun koingarene, erai akirot emurwon (amurwon) na elala apolouke noi. Konye kanuka atutubet kana kilosi aitoswam akirot emurwon kanuka aitodolikin apolou naka itunganan kayen imukei itunga ido korai aswamuke na na kolo esisiaun nesi ekaulo naka amurwonot abwangari nes. Apolouke kinera nu ikamunitos emurwon lo duc etapit aijen kanuka atenuswo nepepe ka akayeeneke.

Erai eipone lo idaere emurwon (amurwon) noitegelikina noi. Nape ketwana epote lucemurwok nepepe ka atenuswo k'akayenekec. Aibois naka aibworo eramete kiyekete. Ebe kwape araar nesi aswamuke naka airam ka aiyek, ibusakinit aitwara nes koipone kangope ka ngon.

Erai aswam kalucemurwok aitemonokin ates kanuka aidaare, ido ne iswamaere nu mam etapit acamanakin itunga lu mam eraas imurwok ajaun.

Eringa kidaa, etubio amerekek, arai emamei amerekek, etubio akinei. Nen do elemunere ewaro loka akoik ka ibarasit ka yen aburia akituk ka emurwon kalokatwan.

Aidaare alopet, iswamaun nape ejosi akolong. Edakario ates kanuka ainuk. Aibois nak'aidaare koperi, isiboikinio ikatwan toman ates. Tetere mam akou ilejeun kwap, esipokinio eicoget kotingite akou kanepe kopenek. Kosodete konyet akou erapakinio kebukit (edita) ka nokitete. Kwangin do kanukete.

Asuban nu etupakinete aidaare; asuban kwape nat eipudo nepepe k'aimud ekuron – eputonor kwape iswamaere kanuka itunga ice kere. Atiaketait bon na ejai nes ibarasit yen esubere. Icorakitai kojai amerekek, ido mam airam kede ka aiyek etwanianari.


Ekiseja nes ikoku/itunganan yeneuruunio kongwalangwalauna. Kwana etapit ipiriotin nuka Science (sayans) anyara kwape idwe lu ebilibilit adeka naka polio, arai baat adek ace kere. Konye kama ejai etesot ka cut ngol lo ericit ekisil loka einono, erai ekiseja itunganan yeni itegelikina, ido ejai auruunio ke esubit kwape aanyunete ebe ejaasi adis nu iburata aswam. Nasodit ka kere nes alosit amurwonot kanuka ajenun ibore bo eyaunit ekiseja okale.

Aso arai ketwana ekiseja ejaas ikisila nu ibusakinit aitodolikin. Mam itunga ibworosi. Arai kejaun aibwor isunyario atipet. Konye nu etapit aswam nes aitejenikin itunga idis bon. Nu kere iswamasi kitorunit aiyuunite ebe mam ekiseja etwanenei, idimarai eporori.

Kanuka aidaare, mam enukio ekiseja kwape kalucetunga. Eburakinio atesike omukule ka amerekek, kosodete aidoikin toma amot na enyaritai asuriany (amoti naka aitukes aarei). Kwangin koinakinete ecen adakar ates na k'amoti ke tomani amooni. Ekaulo lok'aparasia auni ewomio bobo ates na kosodete konyet anukakin toman amukurat.

Kanuka aidaare esubanakinio amerekek nepepe k'akinei. Erai emukule ka amerekek kana nes idaaere ekiseja. Aso dodo lukebworok enyamete amerekek ka akinei naa. Icorakinitai ainyam adaun. Arai kideun ejai ecen acakar akiring na, amoti da nu nat epoere nepepe ka asanin nu anyamere.

Kwana kanuka aijulujuleta nu ayau edini, mam asuban nu etapit aswam komam aingadangadate. Katice pak mam etupio nepe tai da.


Kejai ationus toman oipone nokidais itunganan da mam edepari ngin na elomuni kotoma aidaare imuut. Iyat ationus eiyat kotoma apolou naka itunganan. Aida imuut yen eringa erai imukeru etapit aswam kotoma aiyiya. Nape ketwana, mam ecamakinitai itunga aibworo, arai baat da aramakin atenus kanuka aitejenikin lucetunga. Eomitai ebe, arai keramakin atenus, emina yenice muut ariengun kosodi nesi da atwanare. Karai da ketwaka kere mam aibworo. Idaaikinio kes (nes) obalasa nepe agule ka etogo.

Ne etwakiata kesi kere, ejai aiyek ajaikin naarai erai ngin aanyunete ebe ejai ationus ore na einakinit kes mam elelakinitos ajaus nen.

Egitara akiro arai erai kepoloor imuut kosodi amojong. Kanu, ejai bo airam ka aiyek, ido ejai asubanakin amerekek ka akinei. Asuban nuce eputos kede kanu etupitai kanuka aidaaya ikatwaka luce.


No comments:

Post a Comment